Η δημόσια συζήτηση υπό κατάρρευση...

   

«Τη σοκαριστική δολοφονία του αμερικανού ακροδεξιού ίνφλουενσερ Τσάρλι Κερκ ακολούθησε μια ιντερνετική τρικυμία. Που αναδεικνύει εμφατικά το εξής: Έχει καταρρεύσει ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η δημόσια συζήτηση στον κόσμο μας. Ένας πυρήνας της εξέλιξης και της προόοδου των κοινωνιών διαλύεται μπροστά στα μάτια μας. Πώς γίνεται να πάει μια κοινωνία παρακάτω χωρίς τη διασπορά ιδεών που, σταδιακά, οργανικά, αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες στέκονται απέναντι στα θέματα; 

Αυτή η διαδικασία γινόταν πάντα αργά, και μέσα από την κουβέντα. Όχι με στοχευμένη κουβέντα, όχι με κατήχηση (ή, τουλάχιστον, όχι μόνο με κατήχηση) αλλά μέσα από την καθημερινή τριβή με τα θέματα μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο, στο γραφείο, στο φιλικό περιβάλλον και σε όλους τους κοινωνικούς χώρους όπου οι πολίτες κινούνται και δρουν σε ένα πλαίσιο ασφάλειας, αλληλοκατανόησης και σεβασμού. 

Αυτό το μοντέλο δεν ήταν άψογο, και δεν οδηγούσε νομοτελειακά προς την συνεχόμενη πρόοδο των κοινωνιών -αλλιώς δεν θα είχαν γίνει παγκόσμιοι πόλεμοι. Αλλά παρά τα πισωγυρίσματα και τα εμπόδια, μακροπρόθεσμα “το τόξο του ηθικού σύμπαντος”, που έλεγε και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, έτεινε, όντως, “προς τη δικαιοσύνη”. Από ό,τι φαίνεται, αυτό έχει καταρρεύσει ολοκληρωτικά πλέον. 

Το πεδίο της τριβής δεν είναι πια στο επίπεδο της οικογένειας ή των κοινωνικών συναναστροφών, αλλά σχεδόν αποκλειστικά στν ψηφιακό χώρο. Κι εκεί οι απόψεις και οι ιδέες διαχέονται αλλιώς. Η πληροφορία και οι ιδέες στις οποίες εκτιθέμεθα κάθε ημέρα είναι προσεκτικά επιλεγμένες και επιμελημένες από αλγόριθμους που δεν έχουν ως στόχο τη δική μας σφαιρική ενημέρωση ή την έκθεσή μας σε μια ποικιλία από τεκμηριωμένες και νηφάλιες ιδέες, αλλά το να μας κρατήσουν κολλημένους στην οθόνη όσο το δυνατό περισσότερη ώρα, κατά προτίμηση έξαλλους (επειδή έχουν μάθει ότι η οργή είναι αυτό που μας κρατά πιο πολύ “engaged”).

Η διαδικασία μοιάζει να είναι η εξής:  1) διαβάζω την είδηση σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης - 2) διαβάζω τις τρεις πρώτες σχετικές αναρτήσεις που μου εμφανίζει ο αλγόριθμος - 3) διαμορφώνω άποψη για την είδηση. Αυτή η άποψη τώρα είναι θεμελιώδες κομμάτι μου, κομβικό σημείο στον πυρήνα του είναι μου, αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητάς μου και δεν αλλάζει μέχρι να πεθάνει το σύμπαν - 4) Συνεχίζω να σκρολάρω, και ο αλγόριθμος μου δίνει, σε προσεκτικά ρυθμισμένες δόσεις, μπόλικα επιχειρήματα που επιβεβαιώνουν την άποψή μου και, πότε πότε, μερικά αντίθετα, που επιβεβαιώνουν ακόμα περισσότερο την αποψή μου. 

Σε κάποιες περιπτώσεις, δε, υπάρχει και ένα πέμπτο στάδιο: μοιράζομαι την άποψή μου και με τους υπόλοιπους που, το δίχως άλλο, εμένα περίμεναν για να διαμορφώσουν τη δική τους άποψη. Την παρουσιάζω με το στόμφο και την αυτοπεποίθηση του κατόχου της απόλυτης αλήθειας, και την υπερασπίζω ομοίως, σε όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει. Αυτό είναι το πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου σήμερα. 

Ο μακαρίτης ο Τσάρλι Κερκ ήταν κομβικό και πολύ επιδραστικό μέρος αυτού του οικοσυστήματος στις ΗΠΑ. Μπορεί να έχετε διαβάσει, βεβαίως, απροσδόκητες αγιογραφίες που τον παρουσιάζουν ως έναν λίγο πολύ νορμάλ “συντηρητικό” υπέρμαχο της ελευθερίας της έκφρασης, που το μόνο που έκανε ήταν να ανταλλάσει απόψεις με ανθρώπους που διαφωνούσαν μαζί του. 

Στην πραγματικότητα, βεβαίως, ο άνθρωπος έκανε μια άλλη δουλειά. Και δεν αναφέρομαι τόσο στο περιεχόμενο των ιδεών του, που δεν ήταν “συντηρητικές”, αλλά εξαιρετικά ακραίες (ένα τοξικό μείγμα ισλαμοφοβίας, σεξισμού, μισογυνισμού και ρατσισμού, από το ότι οι μαύροι και οι ομοφυλόφιλοι κακώς κέρδισαν δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουν μόνο οι λευκοί, μέχρι την παλαβή θεωρία συνομωσίας περί “μεγάλης αντικατάστασης” των λευκών από μετανάστες). 

Ομολογουμένως κατά κανόνα υποστήριζε αυτές τις ιδέες με λιγότερο αποκρουστικό τρόπο από ό,τι άλλοι ίνφλουενσερ του ίδιου χώρου, όπως ο νεοναζί Νικ Φουέντες, ή ο υπόδικος για τράφικινγκ και βιασμούς Άντριου Τέιτ. Αλλά, ανεξαρτήτως περιεχομένου, ανεξαρτήτως ιδεών, ο Τσάρλι Κερκ ήταν μέρος της κατάρρευσης του δημόσιου διαλόγου στην κοινωνία του. 

Αυτά που γράφουν οι αγιογραφίες δεν είναι ακριβή. Δεν έκανε “διάλογο”. Δεν πήγαινε στα πανεπιστήμια για “να ανταλλάξει απόψεις με τους φοιτητές”. Πήγαινε για να φτιάξει content. Η δουλειά του ήταν να παράγει περιεχόμενο για τα σόσιαλ. Και το περιεχόμενο αυτό έπρεπε να υπακούει στους κανόνες του αλγόριθμου. Να διχάζει, να κινητοποιεί, να εξοργίζει. Έτσι έρχονταν τα views, έτσι εκτοξευόταν το “engagement”.

Η σειρά των εκδηλώσεων που παρουσίαζε είχε τον τίτλο “Prove me Wrong”, απόδειξέ μου ότι κάνω λάθος -αλλά όπως μπορεί οποιοσδήποτε να διαπιστώσει με μια γρήγορη βόλτα στο ίντερνετ, εκεί πέρα ποτέ κανένας δεν αποδείκνυε κανένα λάθος σε κανέναν. Αυτά τα “ντιμπέιτ” δεν ήταν μια καλοπροαίρετη ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα σε ανθρώπους με ανοιχτά μυαλά και διάθεση να ακούσουν, αλλά διαδοχικοί μονόλογοι ανθρώπων με ήδη κατοχυρωμένες, μπετοναρισμένες γνώμες. Το ζητούμενο δεν ήταν η ανάλυση, η εμβάθυνση ή έστω η ακρόαση της “άλλης πλευράς”. Ήταν διαγωνισμός ατάκας, αναζήτηση αφορμών για να βουλώσεις τον απέναντι, να τον βάλεις στη θέση του. 

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος στον κόσμο μας γενικότερα. Την ώρα που τα ελληνάκια αγόραζαν τετράδια, κασετίνες και ξύστρες και δέχονταν τις κατά ριπάς πιτσιλιές του αγιασμού για την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, τα αμερικανάκια αγόραζαν αλεξίσφαιρες επενδύσεις για τις σχολικές τους τσάντες και έκαναν “active shooter drills” για να είναι προετοιμασμένα αν/όταν ένας συμμαθητής τους μπουκάρει στην τάξη με πυροβόλο όπλο. 

Στο Ντένβερ του Κολοράντο, μία ώρα μετά τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, αυτή η προετοιμασία αποδείχτηκε σωτήρια. Ένας 16χρονος μαθητής μπήκε στο λύκειό του με ένα όπλο στο χέρι, και άρχισε να πυροβολάει. Οι συμμαθητές του ακολούθησαν αμέσως το πρωτόκολο και κρύφτηκαν, οπότε πρόλαβε να σκοτώσει μόνο δύο, πριν αυτοκτονήσει. Όταν οι αρχές εξέτασαν τους λογαριασμούς του στα σόσιαλ μίντια, βρήκαν διάφορα πράγματα. “Είχε ριζοσπαστικοποιθεί από ένα εξτρεμιστικό δίκτυο”, ανακοίνωσε ο τοπικός σερίφης».

           (Απόσπασμα άρθρου του Θ. Γεωργακόπουλου από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)