«Είναι κοινός τόπος πως η Ευρώπη χάνει συνεχώς έδαφος και το ενδεχόμενο μιας μεγάλης υποχώρησης με άμεσες συνέπειες για την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών είναι πλέον ορατό. Οπως όμως συμβαίνει με τους περισσότερους κοινούς τόπους, εύκολα τους συνηθίζουμε, ενώ δεν εμβαθύνουμε στα αίτιά τους.Πρόκειται για μια τριπλή καταιγίδα.
Στην οικονομία έχει δημιουργηθεί και επεκτείνεται σταθερά ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ σε σχέση με το ΑΕΠ. Η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας υποχωρεί, καθώς η ατμομηχανή της, η γερμανική οικονομία, αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις που δεν έχουν εύκολες λύσεις. Εκτός από ενεργειακά φτωχή, η Ευρώπη πλέον υστερεί και στην καινοτομία. Η απουσία της από την ψηφιακή επανάσταση ήταν γνωστή εδώ και χρόνια, αλλά έχει επιταχυνθεί. Η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να αφορά κυρίως τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Στο πεδίο της άμυνας, η αλλαγή πλεύσης της
Αμερικής του Τραμπ έχει αναδείξει τη στρατιωτική γύμνια της Ευρώπης σε όλο της
το μεγαλείο. Παρά την επιθυμία της να συνδράμει την Ουκρανία, αδυνατεί να το
κάνει αποτελεσματικά, ενώ αισθάνεται όλο και περισσότερο την καυτή ανάσα της
Ρωσίας του Πούτιν. Τέλος, στο πεδίο των πολιτικών θεσμών είναι προφανές πως το
μεγάλο πολιτικό πείραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει κολλήσει.
Ταυτόχρονα, η Δύση αντιμετωπίζει μια μεγάλη κρίση θεσμών και αξιών. Οι δημοκρατικοί θεσμοί που προέκυψαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν τεθεί σε αμφισβήτηση, ενώ οι δημοκρατικές αξίες και η δημοκρατική κουλτούρα υποχωρούν. Οι ψηφιακές τεχνολογίες, με πρώτα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν συμβάλει στην κυριαρχία ενός συναισθηματικού, απλουστευτικού, δημαγωγικού και, εντέλει, τοξικού δημόσιου λόγου που εύκολα χειραγωγείται και εργαλειοποιείται – όπως είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε στη χώρα μας με την υπόθεση των Τεμπών.
Οι απαιτήσεις από το κράτος αυξάνονται εκθετικά, όμως η ικανότητα του
κράτους να ανταποκριθεί σε νέες ανάγκες και νέες προκλήσεις είναι πολύ πιο
βραδεία, γεγονός που τροφοδοτεί ένα κύμα δυσαρέσκειας. Αν η καταιγίδα αυτή δεν
αναχαιτιστεί, είναι πιθανό να αποκτήσει χαρακτηριστικά χιονοστιβάδας.Για να
μπορέσει η Ευρώπη να εκμεταλλευθεί το πλεονέκτημα του μεγέθους της, θα
χρειαστεί να επιταχύνει τη διαδικασία οικονομικής και πολιτικής της ενοποίησης,
κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Πού οφείλεται αυτή η κρίση; Τα αίτια είναι πολλά, ωστόσο ξεχωρίζουν τρία. Κατ’ αρχάς, φαίνεται πως η Ευρώπη έχει πέσει θύμα της τύχης της. Ο συνδυασμός φθηνής ενέργειας και άμυνας, που αποδείχθηκε συγκυριακός, επέτρεπε τον προσπορισμό υπεραξιών που διοχετεύονταν στην κατανάλωση και στο γενναιόδωρο κράτος προνοίας.
Δεύτερον, η Ευρώπη (και ο δυτικός κόσμος γενικότερα) επωφελήθηκε για πολλές δεκαετίες από το πλεονέκτημα που απέκτησε μέσω της Βιομηχανικής Επανάστασης και το οικονομικό χάσμα, που αυτό δημιούργησε με τον υπόλοιπο κόσμο. Πλέον, το πλεονέκτημα αυτό εξατμίζεται, καθώς το χάσμα κλείνει. Η Κίνα προσεγγίζει το βιοτικό επίπεδο της Δύσης με γοργούς ρυθμούς. Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό, γιατί η παγκόσμια οικονομία δεν είναι παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, δεν ισχύει δηλαδή ότι το κέρδος της μιας χώρας είναι η ζημιά της άλλης. Σημαίνει όμως πως ο ανταγωνισμός αυξάνεται και πως οι «ανεπτυγμένες» χώρες πρέπει να εντείνουν την προσπάθειά τους, προκειμένου να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους.
Τρίτον, για να μπορέσει η Ευρώπη να εκμεταλλευθεί το μεγάλο πλεονέκτημα του μεγέθους της, θα χρειαστεί να επιταχύνει τη διαδικασία οικονομικής και πολιτικής της ενοποίησης, κάτι που έχει αποδειχθεί, και είναι, εξαιρετικά δύσκολο γιατί προϋποθέτει απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Οπως φάνηκε και στο θέμα της επέκτασης της ενιαίας αγοράς και σε αυτό των δεσμευμένων καταθέσεων της Ρωσίας, αρκεί μία μόνο χώρα για να μπλοκάρει τις διαδικασίες θέτοντας βέτο – στις συγκεκριμένες περιπτώσεις το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο.
Ταυτόχρονα, οι πολιτικές διαδικασίες αποδεικνύονται
εξαιρετικά αργές, την ίδια στιγμή που η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσει μεγάλες
ταχύτητες. Μόνο μια μεγάλη κρίση φαίνεται πως θα οδηγήσει στο ξεμπλοκάρισμα. Θα
είναι, όμως, πολιτικά και κοινωνικά επώδυνη και το αποτέλεσμά της κάθε άλλο
παρά εγγυημένο».
(Απόσπασμα άρθρου του Στ.Ν. Καλύβα από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου