Το Μακεδονικό... ιδεολόγημα

«Την εποχή που διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία και ανέκυψε το πρόβλημα των Σκοπίων, το 1991-92, στην Ελλάδα επικράτησε η άποψη ότι δεν μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε κράτος με όνομα «Μακεδονία» δίπλα στα σύνορά μας.Την άποψη αυτή, ασφαλώς τη στήριζε η συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής κοινής γνώμης. Αλλά δεν την επέβαλε το «πεζοδρόμιο», ούτε τα συλλαλητήρια, ούτε οι «Μακεδονομάχοι», ούτε, ασφαλώς ο… Αντώνης Σαμαράς! Τη διαμόρφωσαν οι δύο κορυφαίοι πολιτικοί της εποχής εκείνης, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε αναφέρει ρητά τότε: «Σε ό,τι αφορά την ονομασία… για μένα δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα να δεχθώ τον όρο «Μακεδονία», υπό οιανδήποτε μορφή αυτός περιέχεται στην ονομασία των Σκοπίων». Κι αυτό διότι, όπως εξηγούσε, το θεωρούσε «όχημα αλυτρωτισμού».

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όχι μόνο συμφωνούσε με αυτή την άποψη, αλλά την πήγαινε κι ένα βήμα παραπέρα:  «Το επιχείρημα ότι η Ελλάδα υπερβάλλει, διότι τα μικρά Σκόπια δεν αποτελούν απειλή για την Ελλάδα… είναι αντιφατικό και επικίνδυνο, για να μην πούμε παράλογο… Αν τα Σκόπια δεν αποτελούν απειλή, αυτή τη στιγμή, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και να εγγυηθεί… ποιοι συνδυασμοί δυνάμεων θα προκύψουν, στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον, στα Βαλκάνια και στην ευρύτερη περιοχή… Τα κράτη δεν ζουν μόνο με το σήμερα. Πρέπει να θυμούνται και το χθες για να μη το ξαναζήσουν αύριο».

Αυτές τις απόψεις υιοθέτησε ομόφωνα η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ, που τότε βρισκόταν στην κυβέρνηση. Αυτές τις απόψεις υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία η τότε Ελληνική Βουλή. Αυτές τις απόψεις είχε υιοθετήσει ομόφωνα το τότε υπουργικό Συμβούλιο. Κι αυτές της απόψεις υπερασπίστηκα εγώ, τότε, ως υπουργός Εξωτερικών. Ασφαλώς συμφωνούσα με τις απόψεις αυτές. Ακόμα συμφωνώ. Αλλά δεν τις «επέβαλα» εγώ. Απλώς εξέφρασα και υλοποίησα την εθνική γραμμή, όπως είχα καθήκον, ως υπουργός Εξωτερικών. Αυτό, όπως φαίνεται, κάποιοι δεν μου το «συγχώρεσαν» ποτέ… 

Τις μείζονες αποφάσεις εκείνης της εποχής τις περιέβαλε με το κύρος του το Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών. Την απόφαση να απορρίψει το λεγόμενο «Πακέτο Πινέϊρο» την έλαβε το δεύτερο Συμβούλιο Αρχηγών, στις 13 Απριλίου του 1992, αφού απομάκρυνε εμένα. Κάποιοι θεωρούν ότι τότε «χάσαμε την ευκαιρία να κλείσουμε το θέμα», ήδη από τότε και να τελειώνουμε - με το όνομα «Νέα Μακεδονία». 

Ομως τέτοια «χαμένη ευκαιρία» δεν υπήρξε ποτέ. Αλλωστε, το Πακέτο Πινέϊρο το απέρριψαν τότε και τα Σκόπια. Μάλιστα ο τότε πρόεδρος των Σκοπίων Κίρο Γκλιγκόροφ, στο βιβλίο του υποβαθμίζει τελείως τις «ιδέες Πινέϊρο», ενώ ομολογεί ότι η χώρα του δεν μπορούσε να τις δεχθεί διότι προέβλεπαν αλλαγή του Συντάγματός της. Ο Γκλιγκόροφ έχει προ πολλού ομολογήσει ότι το απέρριψε. Κι όμως, πολλοί στην Αθήνα θρηνούν ακόμα για τη «χαμένη ευκαιρία».Μιλούν για μια χαμένη ευκαιρία που ποτέ δεν υπήρξε. Και το χειρότερο, θεωρούν εμένα «υπεύθυνο» για μιαν απόφαση που έλαβαν άλλοι αφού με απέπεμψαν!

Εκτοτε τα Σκόπια κερδίζουν τη μάχη της διεθνούς αναγνώρισής τους με το όνομα «Μακεδονία». Αλλά χάνουν, όπως χρόνια επιμένω, την πολύ σημαντικότερη μάχη για την επιβίωσή τους, για τη διατήρηση της ενότητάς τους.Το πρώτο βήμα έγινε το 2001 όταν οι Αλβανοί της περιοχής του Τετόβου, στην ανατολική FYROM εξεγέρθηκαν. Απειλήθηκε εμφύλιος πόλεμος, που αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή με ένα επώδυνο για τα Σκόπια συμβιβασμό (συμφωνία της Αχρίδας). Η FYROM έπαψε ουσιαστικά να είναι «εθνική κοιτίδα Μακεδόνων» και μετατράπηκε σε πολυεθνικό κράτος με δύο ξεχωριστές συστατικές εθνότητες. Ο «ψευτο-μακεδονικός» αλυτρωτισμός άρχισε να αμφισβητείται στο εσωτερικό του κράτους.

Αυτό που εμείς αμφισβητούσαμε απ' έξω - την ύπαρξη εθνικού κράτους «Μακεδόνων» - οι Αλβανοί του Τετόβου άρχισαν αποφασιστικά να το αμφισβητούν από μέσα.Το δεύτερο βήμα γίνεται τώρα με την απόσχιση του γειτονικού Κοσόβου από τη Σερβία. Που καθιστά αναπόφευκτη και νέα κρίση με τους Αλβανούς του Τετόβου από τη FYROM. Η οποία έχει ήδη ξεσπάσει.

Για τα Σκόπια σήμερα το δίλημμα είναι αν θα διαλυθούν ή αν - όπως υποστηρίζουν κάποιοι - θα μετασχηματιστούν σε χαλαρή πολύ-εθνοτική ομοσπονδία (για να αποφύγουν τη διάλυση).Σε κάθε περίπτωση το «μακεδονικό ιδεολόγημα» θα έχει ηττηθεί οριστικά. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, χρόνο. Και προσοχή να μην πληρώσει η Ελλάδα κόστος, για τις κρίσιμες εξελίξεις που έρχονται.

Σήμερα ο πρωθυπουργός αποκλείει κάθε προοπτική διπλής ονομασίας. Αλλά αποδέχεται να συζητήσει για «σύνθετη». Εγώ εξακολουθώ να διαφωνώ με τη «σύνθετη ονομασία». Αλλά επικροτώ την αποφυγή διπλής ονομασίας. Θεωρώ απίθανο να έλθουν τα Σκόπια σε συμβιβασμό, αφού το περισσότερο που μπορούν να υποχωρήσουν είναι η διπλή ονομασία. Που εμείς την απορρίπτουμε. Μια τέτοια έκβαση μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη για την Ελλάδα, αφού η κυβέρνηση Καραμανλή θα αφήσει τα Σκόπια εκτός ΝΑΤΟ με δική τους ευθύνη. Και θα κερδίσουμε χρόνο. Ενώ το «μακεδονικό ιδεολόγημα» υπονομεύεται και αμφισβητείται πλέον από παντού, μέσα κι έξω… 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επισήμαινε το Φλεβάρη του 1992: «τα κράτη δεν ζουν μόνο με το σήμερα. Πρέπει να θυμούνται και το χθες για να μη το ξαναζήσουν αύριο».Αυτό να το θυμούνται όσοι βιάζονται να «κλείσουν» τα μεγάλα εθνικά ζητήματα όπως όπως, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που δημιουργούν στο μέλλον. Τα μεγάλα προβλήματα απαιτούν να τα λύσουμε, όχι να τα «κλείσουμε». Εκείνη την άποψη Καραμανλή εγώ την ενστερνίστηκα τότε και έκτοτε. Κάποιοι δεν την πίστεψαν ποτέ…»

   (Αρθρο του Αντ.Σαμαρά -πρώην πρωθυπουργού- από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)