Κουκούλες και κράνη...

«Καθημερινό πλέον το φαινόμενο βιαιοπραγιών και καταστροφικών καταδρομών, κατά τη διάρκεια ή μετά το πέρας διαδηλώσεων ή και ανεξάρτητα από αυτές, από ομάδες ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ότι ανήκουν στον αναρχοαριστερό χώρο και των οποίων οι έκνομες δραστηριότητες αποπνέουν μια δυστοπική κοινωνία, την οποία δυστυχώς εδώ και χρόνια βιώνουμε. 

Τα άτομα αυτά έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, δηλαδή φέρουν, σχεδόν πάντα, κουκούλα, κατά το διάστημα που δρουν, έχουν δε καλυμμένο το μεγαλύτερο μέρος του προσώπου, εξασφαλίζοντας έτσι ότι είναι πολύ δύσκολα αναγνωρίσιμα, ώστε να υποστούν και τις συνέπειες, μια και δεν θέλουν να υπαχθούν στους κοινούς κανόνες κοινωνικής συμβίωσης.

Γεννάται λοιπόν το ζήτημα, μεταξύ άλλων, αν η σε δημόσιο χώρο κάλυψη του προσώπου ή και της κεφαλής με κουκούλα, ώστε τελικά να διακρίνονται σχεδόν μόνον τα μάτια πριν από κάποια έκνομη ενέργεια, είναι πράξη αδιάφορη για την όποια έννομη τάξη που ισχύει σε καθεστώς φιλελεύθερης δημοκρατίας ή πρέπει να απορρίπτεται από αυτήν. 

Σε τελείως συναφές θέμα, το συνταγματικό δικαστήριο της Γαλλίας (Conseil Constitutionnel, 2010) και το συνταγμ. δικαστήριο του Βελγίου (2012) έκριναν ότι είναι θεμιτή η απαγόρευση, με απειλή κύρωσης, σε γυναίκες μουσουλμάνες να φορούν σε «δημόσιο χώρο» την μπούρκα ή το νικάμπ που καλύπτουν όλο το πρόσωπο εκτός από τα μάτια. 

Πρόσφατα όμως στη Γαλλία, «χώρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου», τα σοβαρότατα επεισόδια που ξέσπασαν με τα «Κίτρινα Γιλέκα» από τον Σεπτέμβριο του 2018 και οι πρωτοφανείς καταστροφές που προκλήθηκαν από χιλιάδες διαδηλωτές στο κέντρο του Παρισιού και σε άλλες πόλεις, είχαν ως αποτέλεσμα την ψήφιση ειδικού νόμου (ν. 2019-290 της 10ης Απρ. 2019, άρθρ. 6, προσθήκη στον γαλλικό ποιν. κώδικα άρθρ. 431-9-1) «για την ενίσχυση και την εγγύηση της διατήρησης της δημόσιας τάξης κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων», ο οποίος όρισε ότι «αποτελεί αξιόποινη πράξη που τιμωρείται με έναν χρόνο φυλάκιση και πρόστιμο 15.000 ευρώ, και μόνο το γεγονός της ηθελημένης κάλυψης όλου ή μέρους του προσώπου των συμμετεχόντων σε διαδήλωση κατά τη διάρκεια της οποίας, ή μετά από αυτήν, διαταράσσεται η έννομη τάξη ή υπάρχει κίνδυνος να διαταραχθεί αυτή, χωρίς να συντρέχει νόμιμος λόγος». 

Στη ρύθμιση δε αυτή εμπίπτει, όπως ευχερώς συνάγεται από την παραπάνω διάταξη, και η κουκούλα, εφόσον καλύπτει μέρος του προσώπου του διαδηλωτή, ενώ προφανώς αυτή δεν απαγορεύεται για όσους δεν μετέχουν σε διαδήλωση. Το αδίκημα τιμωρείται, έστω και αν ο κουκουλοφόρος διαδηλωτής δεν έχει διαπράξει άλλη αξιόποινη πράξη (V. Sizaire, in «Manière de voir», no 168/2019-2020, σελ. 43).

Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από τη δημοσίευση του παραπάνω νόμου, προσέφυγαν στο συνταγματικό δικαστήριο βουλευτές, γερουσιαστές αλλά και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, υποστηρίζοντας ότι η ως άνω διάταξη του άρθρου 6 είναι αντισυνταγματική. Ομως το δικαστήριο ομοφώνως δεν διέγνωσε κάποια παρανομία στη διάταξη αυτή που καθιέρωσε το νέο αδίκημα της απόκρυψης προσώπου στις διαδηλώσεις (dissimulation du visage), με το επιχείρημα ότι η απόκρυψη αυτή θα καθιστούσε δυσχερή την εξακρίβωση της ταυτότητας του ατόμου, δεν αντιβαίνει δε η απαγόρευση αυτή ούτε στην αρχή της νομιμότητας των ποινών, ούτε και παραβιάζει το δικαίωμα της συλλογικής έκφρασης ιδεών ή την αρχή της αναλογικότητας των ποινών (Décision no 2019-780 DC της 4ης Απρ. 2019). 

Οπως δε τονίζεται (βλ. Γ. Πανούσης, στο περιοδ. ΔτΑ Νο 81/2019, σελ. 733) «Η κουκούλα δεν θα γίνει ποτέ σύμβολο ελευθερίας και θα κρύβει πάντοτε δειλία». Και αφού, λοιπόν, στην Ευρώπη τουλάχιστον, η προσπάθεια μιας κοινωνικής επανάστασης έχει πλήρως εκλείψει, δεν απομένει στα διαφωνούντα άτομα παρά να στραφούν σε μια εσωτερική επανάσταση προσαρμογής τους που σταδιακά θα οδηγήσει στην κοινωνική επανένταξή τους, προφανώς και για το δικό τους συμφέρον. Δεν ωφελεί να επιδιώκεις διά βίου το ακατόρθωτο».

(Απόσπασμα άρθρου του Π. Παραρά - καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου και επίτιμου αντιπρόεδρου ΣτΕ- από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)