«Τι βιώνουμε; Ενα κλίμα στο οποίο ο πληθυσμός της χώρας βομβαρδίζεται συστηματικά από εφημερίδες και φυλλάδες, από σοβαρές τηλεοπτικές εκπομπές και σκουπίδια, από κάθε σχετικό και άσχετο εμπειρογνώμονα, με «πληροφορίες», εικασίες, συναγωγές και συμπεράσματα που έχουν εμπεδώσει σε τεράστιο τμήμα του πληθυσμού την πεποίθηση ότι στα Τέμπη συντελέστηκε ένα έγκλημα, έγινε μπάζωμα, διακινήθηκε παράνομο φορτίο, υπήρξε συνωμοσία, συγκάλυψη, σχεδιασμός και μεθόδευση.
Κάθε απόπειρα να επερωτηθεί αυτό το πλέγμα πληροφόρησης ή να προβληθεί κάποιο σοβαρό επιχείρημα που αμφισβητεί τη συγκεκριμένη ερμηνεία, πέφτει στο κενό, συναντάει τοίχο, όταν δεν φιμώνεται από ύβρεις και φωνές.
Στο βιβλίο του ο Φάιραμπεντ αναρωτιέται ποια είναι η αξία των επιχειρημάτων όταν αφήνουν τους ανθρώπους ασυγκίνητους. Στόχος του είναι να δείξει ότι για να πάει κανείς από μια κοσμοαντίληψη σε μια άλλη, δεν αρκούν τα καλά επιχειρήματα. Εκτός από την ισχύ των λόγων, χρειάζεται και η συνεπικουρία των αιτιών. Πρέπει να συμβούν γεγονότα που θα ωθήσουν κάποιον, όχι λογικά αλλά αιτιακά, να αλλάξει ιδέες και πρότυπα.
«Είναι πολύ δύσκολο», γράφει, «ίσως τελείως αδύνατον, να καταπολεμήσεις τις συνέπειες της πλύσης εγκεφάλου με επιχειρήματα». Γι’ αυτό θεωρεί πως και ο πιο αυστηρός ορθολογιστής αναγκάζεται να καταφύγει στην προπαγάνδα, να επικαλεστεί συναισθήματα, να χρησιμοποιήσει προκαταλήψεις, όταν δεν υπάρχουν οι ψυχολογικές συνθήκες που θα καθιστούσαν τα επιχειρήματά του αποτελεσματικά.
Ανάλογη αντίληψη βρίσκουμε ήδη στον Πλάτωνα, ο οποίος στους «Νόμους» προβλέπει την εκπαίδευση των πολιτών, και ιδίως των νέων, μέσω των επωδών, δηλαδή ύμνων που μαγεύουν και απευθύνονται στο άλογο μέρος της ψυχής, ώστε διά του εθισμού, δηλαδή αιτιακά, να οδηγούν τους πολίτες στον λόγο του νόμου.
Η λογική είναι από μόνη της ανίσχυρη. Την αλήθεια δεν αρκεί κανείς να την εκθέτει. Χρειάζεται να έχουμε αποκτήσει την ικανότητα να την αναγνωρίζουμε, να συλλαμβάνουμε λογικές συνδέσεις. Πρέπει να υπάρχει η υποδοχή για να τις εκτιμούμε. Αυτό θα επιτευχθεί με την εκπαίδευση που θα μας προετοιμάσει να διατυπώνουμε και να αξιολογούμε επιχειρήματα, να διαγιγνώσκουμε και να αποφεύγουμε λαθροχειρίες και πλάνες.
Ακόμη και η «φωνή του λόγου»,
γράφει ο Φάιραμπεντ, δεν είναι παρά η αιτιακή μετασυνέπεια της άσκησης που
έχουμε υποστεί. Αν τη διαθέταμε θα μπορούσαμε να δούμε πιο καθαρά μέσα στο
πνιγηρό τοπίο που ζούμε."
(Aπόσπασμα άρθρου της Β.Κιντή από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου