Τα βάθη της Ανατολής... στο κέντρο της Αθήνας

 

 «Οι πληθυσμοί που συρρέουν στην Αθήνα δεν ονειρεύονται βεβαίως να πουλήσουν το σπίτι στο χωριό και να αγοράσουν διαμέρισμα, ούτε να τρυπώσουν στο δημόσιο. Αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν δεν υπάρχει στην Αθήνα: ίσως υπάρχει σε αγροτικές περιοχές όπου ζητούνται εργατικά χέρια ― παρά την αναιμική μας οικονομία και την κρίση χρέους που προκάλεσε πτώση του βιοτικού επιπέδου και ανασφάλεια, δεν επιστρέψαμε στη γη. 

Από αυτή την απουσία προγράμματος προκύπτουν οι εικόνες των περιπλανώμενων μεταναστών, μερικοί από τους οποίους ζητιανεύουν ενώ άλλοι απλώς χάνουν τον χρόνο τους και πιθανότατα την υγεία και τις ελπίδες τους. Όλοι, σχεδόν όλοι, ζουν στον δημόσιο χώρο σαν να είναι ιδιωτικός: στον τόπο τους ο δημόσιος χώρος είναι ανύπαρκτος· οι άνθρωποι συναντιούνται στον δρόμο και στην πλατεία σ’ ένα πλαίσιο αυτοσχεδιασμών, ως προέκταση του σπιτιού τους.                       

Στην περίπτωση της Αθήνας γίνεται φανερή η παταγώδης αποτυχία της μεταναστευτικής πολιτικής, ένα θέμα που, ενώ γίνεται προσπάθεια να συζητηθεί νηφάλια, στο φόντο ξεμαλλιάζονται οι αλληλέγγυοι. Το πρόβλημα της μετανάστευσης δεν λύνεται με συνθήματα αλληλεγγύης, λύνεται με την πολιτική ένταξης μέσω της παιδείας και της εργασίας. Αν δεν μπορούμε να τα προσφέρουμε αυτά, δεν έχει όφελος για κανέναν να υποδεχόμαστε ακόμα περισσότερους. Η υποδοχή συνεπάγεται πολιτική ενσωμάτωσης.

Οι σημερινοί μετανάστες στην Αθήνα, εφόσον δεν είναι εσωτερικοί όπως οι παλιότεροι, δεν μπορούν να βρουν εργασία στο μαγαζάκι του μπάρμπα· οι ευκαιρίες για αυτοαπασχόληση είναι λιγοστές και οι θέσεις στον δημόσιο τομέα σχεδόν μηδενικές. Ο εγκλεισμός σε δομές για μεγάλο χρονικό διάστημα και χωρίς συγκεκριμένη προοπτική είναι εγκληματικός· το μόνο που φαίνεται να απομένει είναι το χασομέρι στους δρόμους και στις πλατείες. 

Στην πλατεία Βικτωρίας πρέπει να εφαρμοστούν οι νόμοι περί υπαίθριου εμπορίου, περί ρύπανσης, περί κοινής ησυχίας και τα τοιαύτα ώστε όσοι συμπεριφέρονται στον δημόσιο χώρο όπως συμπεριφέρονται στον υποτιθέμενο ιδιωτικό, είτε να απομακρύνονται, είτε να συμμορφώνονται. 

Προϋπόθεση είναι η αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου: αν θέλουμε να ξαναβρεί η περιοχή την αίγλη της, χρειάζεται μια σειρά από δημόσια και ιδιωτικά έργα, ξεκινώντας από τον εκσυγχρονισμό του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου (ένα λείψανο του 19ου αιώνα) και φτάνοντας στην ανακαίνιση των προσόψεων των πολυκατοικιών. 

Η αναζωογόνηση δίνει ένα διαφορετικό μήνυμα, ένα μήνυμα που συλλαμβάνουν υποσυνείδητα οι περισσότεροι άνθρωποι ανεξαρτήτως πολιτισμού: στον καθαρό, τακτοποιημένο και εύνομο τόπο, η παραβίαση είναι συνήθως επεισοδιακή, βίαιη και εφήμερη· δεν καταλήγει σε διαδικασία οικειοποίησης. Αντιθέτως, όταν ο χώρος παρουσιάζει ρωγμές ―ρυπαρότητα, παραβατικότητα― οι ρωγμές τείνουν να βαθαίνουν και να δημιουργούν κι άλλες.

Μέρος του προβλήματός μας είναι ότι δεν έχουμε θέσει όρια του δημόσιου χώρου: πόσο «δημόσιος» είναι; Τι επιτρέπεται να κάνεις σ’ αυτόν; Ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις σου; Το ίδιο ερώτημα τίθεται για τον δημόσιο χώρο του διαλόγου· αν υπήρχε διάλογος κι αν αυτός ακουγόταν, η πλατεία Βικτωρίας δεν θα έμοιαζε σήμερα με τα βάθη της Ανατολής».

(Απόσπασμα άρθρου της Σ.Τριανταφύλλου από την Αthensvoice)