Από αδιέξοδο σε... αδιέξοδο

«Στην Ελλάδα παρατηρείται ένα ιδιαίτερο, σε διεθνή κλίμακα, φαινόμενο. Στην κοινωνία επικρατούν ιδέες της Αριστεράς, ενώ σε επίπεδο πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς κυριαρχεί ένας ακατανίκητος συντηρητισμός. Ενώ λοιπόν οι Ελληνες είναι σε γενικές γραμμές «αριστεροί», υιοθετούν καθαρά συντηρητικά ή «δεξιά» πολιτικά προγράμματα και επιλογές. Κομμουνιστές είναι θρησκόληπτοι και ευσεβείς, ενώ δεξιοί υποστηρίζουν τον δημόσιο τομέα της οικονομίας. Αριστεροί δυσανασχετούν με τους φόρους και δεξιοί βλέπουν με καχυποψία τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας και το επιχειρηματικό κέρδος.    

Τα αντιφατικά αυτά πολιτικά φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν από ορισμένες κοινωνικο-ψυχολογικές παρατηρήσεις. Οι Ελληνες παρουσιάζουν μια αποστροφή προς κάθε έννοια απώλειας (loss aversion). Δεν θέλουν να χάσουν κάτι που έχουν, χωρίς να εξετάσουν αν αυτό που θα χάσουν θα αντικατασταθεί από κάτι που θα είναι καλύτερο. Ο μηχανισμός που μπορεί να εξασφαλίσει τη διατήρηση αυτού που υπάρχει, στα μάτια τους είναι ο μοχλός επιβολής νόμιμης βίας - από τον δημόσιο τομέα δηλαδή. Εξίσου απεχθής είναι η αναζήτηση του άγνωστου καινούργιου. Δεν θέλει δηλαδή ο Ελληνας καινοτομίες και διακινδύνευση (risk aversion). Δεν είναι θετικός αγωγός μεταρρυθμίσεων και αλλαγών. Οι αντιλήψεις αυτές συνθέτουν μια φυσιογνωμία συντηρητική κι αντιδραστική.

Δέσιμο λοιπόν κρατισμού, αριστερών πολιτικών καταβολών - με μια νικήτρια του Εμφυλίου Δεξιά με κόμπλεξ κατωτερότητας κι ενοχής για μια νίκη που ουδέποτε συνειδητοποίησε ιδεολογικά, μια και πάντα επέμενε πως η Αριστερά «στη θεωρία» είχε δίκιο (!!) - κι απέχθειας στο όποιο ρίσκο δημιούργησε το γκροτέσκο σύγχρονο ελληνικό φαινόμενο. Ενός σχιζοφρενικού δηλαδή συντηρητικού αριστερισμού. Μιας κατάστασης υποβόσκουσας που ήλθε στην επιφάνεια λόγω της οικονομικής κρίσης και της υποχρέωσης συμμόρφωσης σε Μνημόνια και αντιπαθείς «εξωγενείς» μεταρρυθμίσεις.

Δεν υπάρχει λοιπόν ελπίδα για το μέλλον; Οπως γράφουν οι εξαιρετικά διορατικοί συγγραφείς Jason Weeden και Robert Kurzban στο τελευταίο τους βιβλίο The Hidden Agenda of the Political Mind [Ο κρυφός σχεδιασμός του πολιτικού εγκεφάλου (2014)], οι εκλογείς επιλέγουν πολιτικές με βάση τις προσωπικές τους βλέψεις και συμφέροντα. Πως δηλαδή έξω από τις εκτιμήσεις των λογής παρατηρητών, οι εκλογείς συμπεριφέρονται με βάση ατομικά συμφέροντα και οικονομικές προσδοκίες. 

Ξεπερνώντας λοιπόν ταυτίσεις και ταμπέλες περί προοδευτικού κι αντιδραστικού, αν εξηγηθούν τα δεδομένα, κι επικοινωνηθούν σωστά και με πληρότητα, ο κόσμος είναι δυνατόν να αντικρίσει τη ρεαλιστική πραγματικότητα και να συμπεριφερθεί ανάλογα. Η εξήγηση του τι είναι ορθολογικό και συμφέρον, κι όχι τι είναι προοδευτικό και τι αντιδραστικό, δυνατόν να συγκινήσει τον κόσμο και να τον κινητοποιήσει στην σωστή κατεύθυνση. Ξεπερνώντας έτσι παρορμητικά και βιωματικά συμπλέγματα, που συχνά οδηγούν σε παραλογισμούς και τραγικά αποτελέσματα. 

Οπως σημειώνει και ο Brian Kaplan στο συγκλονιστικό του βιβλίο The Myth of the Rational Voter: Why Democracies Choose Bad Policies [Ο μύθος του λογικού εκλογέα: Γιατί οι δημοκρατίες επιλέγουν κακές πολιτικές (2008)], συχνά ο κόσμος επιλέγει με βάση προκαταλήψεις και συναισθηματισμούς. Και ψηφίζει έτσι πολιτικές που οδηγούν σε αδιέξοδα και προβλήματα. Αν δεν γίνει μεγάλη προσπάθεια, ενάντια στο ρεύμα, να εξηγηθούν στον κόσμο οι πραγματικές του επιλογές και οι συνέπειες - χωρίς φόβο και δέος για το ενδεχόμενο πολιτικό κόστος - τότε η χώρα θα κυλάει από αδιέξοδο σε αδιέξοδο, με προοπτική μια αναπότρεπτη τελική εθνική συντριβή».

                

                                           (Αρθρο του Α. Ανδριανόπουλου από τα ΝΕΑ)