Οι δημόσιες συγκοινωνίες ως... προοικονομία

«Ο​​ι δημόσιες συγκοινωνίες συμπυκνώνουν με μοναδικό τρόπο πτυχές της κοινωνιολογικής μας πραγματικότητας και της ιστορικής μας διαδρομής. Μέσα από την πορεία τους μπορείς να διακρίνεις, με τρόπο άμεσο και εύληπτο, σύνθετες διεργασίες ευρύτερης σημασίας. Θα σταθώ σε τέσσερις σκηνές-σταθμούς της πρόσφατης ιστορίας τους, που μας διηγούνται εμβληματικές ιστορίες.

Σκηνή πρώτη. Η φτωχή αλλά τίμια Ελλάς. Μέσα δεκαετίας του ’70: Τα λεωφορεία είναι ιδιωτικά, παλιά, γεμάτα και αγκομαχούν. Επίσης, εκτός από οδηγό έχουν και εισπράκτορα. Ανεβαίνεις στο λεωφορείο από την πίσω πόρτα και αγοράζεις το εισιτήριο από τον εισπράκτορα. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν είναι σεμνές αλλά ουσιαστικές. Δεν απεργούν και δεν επιβαρύνουν την κοινωνία με ελλείμματα. Οι επιβάτες δεν κλέβουν. 

Το 1977, τα λεωφορεία κρατικοποιούνται και εμφανίζονται οι περίφημοι «Ικαροι», μοντέρνα οχήματα από την Ουγγαρία. Ο εισπράκτορας αντικαθίσταται από ένα κουτί και ξεκινά το φαινόμενο της λαθρεπιβίβασης, των ελλειμμάτων και των απεργιών, που θα κορυφωθούν στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1990. Κλασική εικόνα της εποχής: φορτηγά του στρατού που χρησιμοποιούνται στη διάρκεια των απεργιών.

Σκηνή δεύτερη. Ο θρίαμβος του λαϊκισμού, 1992-1993. Για να αντιμετωπίσει τις χρόνιες δυσλειτουργίες, τα ελλείμματα και τις συνεχείς απεργίες των κρατικών πλέον δημοσίων συγκοινωνιών, η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφασίζει να ιδιωτικοποιήσει τα λεωφορεία, παραχωρώντας τα σε όσους οδηγούς τους επιθυμούν να τα εκμεταλλευθούν. Ακολουθεί έκρηξη οργανωμένων διαμαρτυριών με επικεφαλής τους συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Κολλά και του ΚΚΕ Χρήστο Σταμούλο, που έμειναν στην ιστορία ως «Σταμουλοκολλάδες». 

Αποκορύφωμα η δημόσια διαπόμπευση νέων ιδιοκτητών-οδηγών το καλοκαίρι του 1992, που δέχονται επίθεση από συνδικαλιστές και κυριολεκτικά ξεγυμνώνονται δημόσια στο κέντρο της Αθήνας. Πρόκειται για τραγικό θέαμα που θυμίζει λιντσάρισμα.Το ΠΑΣΟΚ υπόσχεται να αναστρέψει την ιδιωτικοποίηση και το πράττει όταν επανέρχεται στην εξουσία το 1993. Πρόκειται για τεράστιο συμβολικό θρίαμβο του λαϊκισμού. Το μάθημα που θα εμπεδωθεί (και θα το πληρώσει αργότερα ακριβά το ίδιο το ΠΑΣΟΚ) είναι πως το λιντσάρισμα λειτουργεί.

Σκηνή τρίτη. Η «άλλη Ελλάδα». Στις 29 Ιανουαρίου 2000 ξεκινά η προγραμματισμένη λειτουργία του καινούργιου μετρό της Αθήνας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εποχής, πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι «πλημμυρίζουν τους 14 απαστράπτοντες σταθμούς του σημαντικότερου έργου υποδομής που κατασκευάστηκε στην Αθήνα». Ακολουθεί και το τραμ.Τα νέα μέσα εγκαινιάζουν μια νέα εποχή με υψηλά πρότυπα παροχής υπηρεσιών και συμπεριφοράς: επαγγελματισμός, τάξη, ασφάλεια, καθαριότητα. Συγχρόνως το μετρό συμβάλλει στη μείωση της μόλυνσης και στην αναβάθμιση της πόλης. Το ευρωπαϊκό όνειρο γίνεται χειροπιαστή πραγματικότητα και η μιζέρια παρελθόν. Ή όχι;

Σκηνή τέταρτη. Η Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Μάιος 2018 και το μετρό στενάζει κάτω από απανωτές χτυπήματα. Μαζική λαθρεπιβίβαση (σχεδόν κανείς δεν πληρώνει πια), πτώση του επιπέδου των υπηρεσιών, ανίκανοι κομματικοί εγκάθετοι στα ηνία, εκτόξευση των ελλειμμάτων, φαινόμενα διαφθοράς (τα πλαστά εισιτήρια), συνεχείς απεργίες για ψύλλου πήδημα, το φιάσκο του ηλεκτρονικού εισιτηρίου. Ο κίνδυνος της κατάρρευσης είναι προφανής. 

Αν δεν αναστραφεί η κατάσταση με σοβαρές, δυναμικές και πλέον δύσκολες παρεμβάσεις, η εξέλιξη θα είναι μονόδρομος. Οι υπηρεσίες αναπόφευκτα θα προσαρμοστούν στα έσοδα – όπως συνέβη με τη χώρα που έχασε το 30% του ΑΕΠ της γιατί αρνήθηκε να λύσει τα προβλήματά της όταν μπορούσε.

Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Δημήτρης Ρηγόπουλος («Τραγέλαφος με ταξικό πρόσημο», 15/5) αναρωτιέται αν το συνεχιζόμενο φιάσκο του ηλεκτρονικού εισιτηρίου δεν είναι απλά ένα ακραίο παράδειγμα κακής οργάνωσης, αλλά ένα οργανωμένο σχέδιο κοινωνικής πολιτικής με «ταξικό πρόσημο», όπου με δόλωμα τη «δωρεάν» μετακίνηση η κυβέρνηση ελπίζει να κερδίσει ψήφους καταστρέφοντας ένα από τα μεγαλύτερα αποκτήματα της χώρας και ισοπεδώνοντας την κοινωνία. 

Αν όντως συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν θα είναι παρά άλλη μία εμβληματική περίπτωση, όπου οι δημόσιες συγκοινωνίες μας προειδοποιούν για κάτι πολύ μεγαλύτερο».

                                 

                                        (Αρθρο του Στ.Καλύβα από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)