«Ανοσία» και... λήθη

«Ηταν Μάιος του 1980 όταν το περιοδικό World Health του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είχε κυκλοφορήσει με τίτλο «Η ευλογιά πέθανε!». Ηταν η χρονιά που αναγνωρίστηκε και επισήμως ότι η θανατηφόρος ασθένεια, η οποία είχε ταλαιπωρήσει τον πλανήτη για χιλιάδες χρόνια, έχοντας σκοτώσει μόνον τον 20ό αιώνα 500 εκατομμύρια ανθρώπους, είχε επιτέλους εξαλειφθεί (το τελευταίο κρούσμα στον κόσμο καταγράφηκε το 1977 και στην Ελλάδα το 1951 στην Ελευσίνα). 

Λίγοι γνωρίζουν ότι μέγιστη συμβολή σε αυτή την εξέλιξη είχαν δύο Ελληνες γιατροί, ο Ιάκωβος Πυλαρινός και ο Εμμανουήλ Τιμόνης.
 

Ο Εμμ. Τιμόνης (1669-1741), με καταγωγή από τη Χίο, σπούδασε Ιατρική στην Πάντοβα και την Οξφόρδη και διετέλεσε καθηγητής στην Ιατροφιλοσοφική Σχολή της Πάντοβας. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου διετέλεσε προσωπικός γιατρός του σουλτάνου. 

Ο Ιάκ. Πυλαρινός (1659-1718), από την Κεφαλονιά, σπούδασε Νομικά και Ιατρική στην Πάντοβα και διετέλεσε αρχίατρος του διοικητή της Κρήτης Ισμαήλ πασά, γιατρός του ηγεμόνα της Βλαχίας, αρχίατρος του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας κ.ά., ενώ και αυτός εγκαταστάθηκε κάποια στιγμή στην Κωνσταντινούπολη.

Οι δύο γιατροί ήταν οι πρώτοι που μελέτησαν μια μέθοδο λαϊκής ιατρικής που εφάρμοζαν κυρίως στη Θεσσαλία πρακτικές θεραπεύτριες οι οποίες έτριβαν την πληγή προβάτου προσβεβλημένου από ευλογιά και κατόπιν ενοφθάλμιζαν τον ιστό στο χέρι παιδιών, που αποκτούσαν ανοσία. Οι επιστήμονες εξέλιξαν τη μέθοδο, εισάγοντας με εγκεντρισμό ή με εμφύτευση στο δέρμα υγιών παιδιών πύον από φλύκταινες ασθενών με ευλογιά. 

Τα αποτελέσματα ήταν θαυμαστά και το 1713 δημοσίευσαν τις παρατηρήσεις τους σε διεθνή επιστημονικά έντυπα. Η «ευλογιασμός», όπως ονομάστηκε, ήταν η πρώτη επιστημονική μέθοδος εμβολιασμού κατά της ευλογιάς, αλλά και κάθε άλλης νόσου. Ηταν τα πορίσματά τους που άνοιξαν τον δρόμο για την ανακάλυψη του δαμαλισμού, από τον Εντουαρντ Τζένερ, το 1798, μέθοδος που εξάλειψε εντελώς το ενδεχόμενο εκδήλωσης της νόσου. 

Οι δύο Ελληνες ιατροί, μολονότι θεωρούνται σκαπανείς της ανοσολογίας, έχουν σε μεγάλο βαθμό λησμονηθεί. Δεν θα βρει σήμερα κανείς ένα ελληνικό νοσοκομείο ή αμφιθέατρο με το όνομά τους. Από την άλλη, τουλάχιστον έχουν γλιτώσει να κατηγορηθούν και αυτοί για «όργανα των φαρμακευτικών», πιόνια της «παγκόσμιας συνωμοσίας υπέρ των εμβολίων». Καμιά φορά η λήθη είναι προτιμότερη».

 

                                  (Αρθρο της Λ.Γιάνναρου από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)