Εκεί κοντά στο Βόρειο Σέλας...

Δημιουργικές... ευχές

Ο λαϊκισμός και το τέλος του κόσμου...

«Μέσα στο ζόφο των ημερών, θέλω να σας πω κάτι αισιόδοξο για τον κόσμο του 2017, αλλά για να φτάσουμε ως εκεί πρέπει πρώτα να μιλήσουμε λιγο για την έξαρση του λαϊκισμού. Οπότε κάνετε λίγη υπομονή, πολλές ζοφερές παράγραφοι ακολουθούν.

Βρήκα μια πειστική και ενδιαφέρουσα ανάλυση του λαϊκισμού σε ένα καινούριο βιβλιαράκι 100 σελίδων που λέγεται “What is Populism” του καθηγητή του Πρίνστον Γιαν-Βέρνερ Μούλερ [...]

"Ο λαϊκισμός”, λέει ο Μούλερ, “είναι μια ηθικοπλαστική φαντασίωση της πολιτικής, ένας τρόπος προσέγγισης του πολιτικού κόσμου που τοποθετεί έναν ηθικά αγνό και απόλυτα συμπαγή -μα εντελώς φανταστικό- λαό ενάντια σε κάποια ελίτ που χαρακτηρίζεται ως διεφθαρμένη ή με άλλο τρόπο ηθικά κατώτερη”. Ορίζει τέσσερα απαραίτητα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν οι λαϊκιστές ταυτόχρονα:

1) Δηλώνουν εχθροί των "ελίτ" και πρόθυμοι να πολεμήσουν το "κατεστημένο".

2) Απεχθάνονται τον πλουραλισμό και την πολυφωνία, και δηλώνουν μόνοι αληθινοί εκπρόσωπι του "λαού". Όποιος δεν είναι μαζί τους, δεν είναι μέρος του "λαού", αλλά εχθρός του. "Λαός" είναι μόνο οι υποστηρικτές τους.

3) Αν και αναφέρονται διαρκώς στη λαϊκή κυριαρχία, δεν επιθυμούν καθόλου τη λαϊκή συμμετοχή στα κοινά. Αν και χρησιμοποιούν πολύ συχνά τα δημοψηφίσματα, το κάνουν μόνο για να κατοχυρώσουν τη δικιά τους, ειλλημμένη απόφαση ως "λαϊκή εντολή". Θεωρούν τους μηχανισμούς της κοινωνίας των πολιτών ή οποιαδήποτε ανεξάρτητη αρχή ή οργάνωση που δεν ελέγχεται από τους ίδιους εχθρό.

4) Όταν κερδίζουν την εξουσία, οι λαϊκιστές πάντα σπεύδουν να ελέγξουν απόλυτα το κράτος (ενίοτε επιδιώκουν να ξαναγράψουν το Σύνταγμα), πάντα καταφεύγουν σε πελατειακές πρακτικές και πάντα στις κυβερνήσεις τους εμφανίζονται συμπτώματα βαθιάς διαφθοράς. Αυτά τα φαινόμενα είναι συνήθως ανοιχτά και εξώφθαλμα. Γι’ αυτούς, ο "λαός" είναι πάντοτε το ηθικό άλλοθι. Πάντα επικαλούνται κάποια ασαφή και πανίσχυρη λαϊκή εντολή, η οποία κατά τη γνώμη τους είναι ισχυρότερη από τους θεσμούς που εξευτελίζουν και χειραγωγούν.

Οι λαϊκιστικοί πολιτικοί σχηματισμοί, λέει ο Μούλερ, είναι κυρίως κόμματα αντίδρασης, και ως τέτοια υιοθετούν εξ’ ορισμού απλοϊκές προτάσεις και λύσεις που, όταν έρχονται στην εξουσία, αδυνατούν παντελώς να εφαρμόσουν. Πάντα αποδίδουν την αποτυχία τους σε ξένους παράγοντες (τις επάρατες “ελίτ” ή άλλους) και πάντα φορούν του μανδύα του κυνηγημένου θύματος, της αδικημένης μειοψηφίας που καταπιέζεται -ακόμα κι όταν κυβερνούν.Δεν ξέρω αν σας θυμίζουν τίποτε όλα αυτά [...]

Ο Μούλερ τονίζει ότι ο λαϊκισμός δεν είναι φαινόμενο αντίθετο ή εναλλακτικό της δημοκρατίας, όπως ο φασισμός ή άλλα πολιτικά συστήματα. Ίσα ίσα, ο λαϊκισμός θέλει να χρησιμοποιήσει τις αρχές και τους θεσμούς της δημοκρατίας, τις εξιδανικεύει, υπόσχεται μάλιστα να τις υπηρετήσει καλύτερα από τις διεφθαρμένες ελίτ. Το πρόβλημα με το λαϊκισμό είναι ότι οι λύσεις που προτείνει είναι εντελώς λανθασμένες και προκαλούν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα όταν προσπαθούν να τις εφαρμόσουν.
 

Οπότε εδώ είμαστε τώρα. Ο κόσμος έχει πλημμυρίσει με δαύτους. Ντόναλντ Τραμπ, Βίκτωρ Όρμπαν, Ταγίπ Ερντογάν, Βλάντιμιρ Πούτιν, Μαρίν Λε Πεν, Γκέρτ Βίλντερ, Αλέξης Τσίπρας, Πάμπλο Ιγλέσιας, Έβο Μοράλες, Νόρμπερτ Χόφερ, Ούγο Τσάβες, Ραφαέλ Κορέα, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, Νάιτζελ Φαράτζ, Μπέπε Γκρίλο, ξεχνάω κανέναν;[...]

Ένας άλλος καθηγητής, ο Νάιαλ Φέργκιουσον, που είναι ιστορικός και διδάσκει στο Χάρβαρντ, γράφει ότι ο λαϊκισμός εμφανίζεται ως παγκόσμιο φαινόμενο όταν συνυπάρχουν πέντεάλλα φαινόμενα:

1) Αύξηση της μετανάστευσης. Σήμερα ζούμε μια μεγάλη έξαρση της μετανάστευσης, και όχι μόνο στη γειτονιά μας -ακόμα και στις ΗΠΑ, οι εισερχόμενοι μετανάστες μετά το 2010 έφτασαν σε νούμερα που είχαν να σημειώσουν από τη δεκαετίας του '90. Του 1890.

2) Αύξηση της οικονομικής ανισότητας (σήμερα στις ΗΠΑ έχει επιστρέψει στα επίπεδα της δεκαετίας του '20, μετά από μια μεγάλη πτώση).

3) Πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

4) Μια μεγάλη οικονομική κρίση.

5) Η εμφάνιση δημαγωγών ηγετών, που έρχονται και δένει το γλυκό.

Γι’ αυτό υπάρχει η παγκόσμια έκρηξη του λαϊκισμού στην εποχή μας. Κανείς δεν την είχε προβλέψει -ούτε ο Νάιαλ Φέργκιουσον- παρ’ όλο που δεν είναι η πρώτη φορά που αυτά τα πέντε φαινόμενα εμφανίζονται ταυτόχρονα[...]

Μετά το ξεφούσκωμα των λαϊκιστών, η παταγώδης αποτυχία των οποίων είναι νομοτελειακή, μάλλον δεν θα τελειώσει ο κόσμος, και κάτι άλλο θα έρθει. Ποιος ξέρει με τι θα μοιάζει. Το σίγουρο είναι ότι εκ των υστέρων, οι πολιτικοί επιστήμονες και οι ιστορικοί θα το περιγράψουν άψογα».

                           (Άρθρο του Θ.Γεωργακόπουλου από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)

Εύθυμα και... σοβαρά

Good boy...

                                                                                     (του Ηλ.Μακρή από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)

Οι συνέπειες της απλής λογικής...

«Οσα χρόνια είμαι δημοσιογράφος έχω γνωρίσει πολλές κυβερνήσεις. Καλές και κακές. Χρήσιμες και επικίνδυνες. Εχθρικές και φιλικές προς τον Τύπο.Ολο αυτό το διάστημα έκλεισαν εφημερίδες και κανάλια, άνοιξαν άλλα - με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία...

Ο καθένας μας, μαζί και η κάθε κυβέρνηση, είχε τη γνώμη του για τον Τύπο και για κάθε μέσο χωριστά. Τους άρεσε ή δεν τους άρεσε, γκρίνιαζαν ή δεν γκρίνιαζαν και πηγαίναμε παρακάτω.Ολα ήταν μέρος ενός άγραφου δημοκρατικού αυτονόητου και οι όποιες αντιδικίες ή συγκρούσεις εξελίσσονταν μόνο στο πλαίσιο της παραδοχής του αυτονόητου αυτού. Κανείς δεν επιβουλευόταν την υπόσταση του άλλου.

Ετσι, τα χρόνια της καλύτερης δημοκρατίας που γνώρισε ποτέ η Ελλάδα, καμία κυβέρνηση δεν μεθόδευσε τον γενικό έλεγχο του Τύπου.Υπήρξαν αψιμαχίες, πιέσεις, συναλλαγές ή προσπάθειες επηρεασμού, ακόμη και ανοιχτές επιθέσεις ή υπόθαλψη ανταγωνιστικών εκδοτικών σχεδίων αλλά κανείς πρωθυπουργός ή κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν διανοήθηκε ποτέ να ενεργοποιήσει τη φανερή και υπόγεια ισχύ της Πολιτείας για να οργανώσει την επιβολή του στον Τύπο. Ποτέ και κανείς.   

Μπορεί να τσακωνόμασταν για την διαπλοκή, να προτιμούσαμε τον Λαμπράκη από τη Βλάχου ή τον Αλαφούζο, να βλέπαμε MEGA ή Ant1, να κατηγορούσαμε τους «νταβατζήδες» ή τον Κουρή, να διαλέγαμε «Βήμα», «Πρώτο Θέμα» ή «Ελευθεροτυπία».Μπορεί όλοι αυτοί να τσακώνονταν και μεταξύ τους, να ανταγωνίζονταν ο ένας τον άλλον.

Μπορεί να αποδείχθηκαν καλοί ή κακοί επιχειρηματίες, εργοδότες ή δημοσιογράφοι. Αλλοι έντιμοι και άλλοι ανέντιμοι.Αλλά συνολικά, πολύ κακό για το τίποτα. Ολοι συνυπήρχαν. Κι όλους τους έκριναν τελικά οι αναγνώστες και οι τηλεθεατές.Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ είναι η πρώτη κυβέρνηση από το 1974 που διέρρηξε τους άγραφους κανόνες του δημοκρατικού αυτονόητου.

Η πρώτη κυβέρνηση που ομολογημένα και ρητά μεθοδεύει τη βίαιη μεταβολή του επικοινωνιακού τοπίου υπό το πρόσχημα αντιμετώπισης παθογενειών που ακόμη κι αν υπάρχουν δεν είναι δουλειά της.Προφανώς ο Τύπος δεν είναι κοινωνία αγγέλων, όπως κανένα άλλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά μόνο η δημοκρατία επιτρέπει να συνυπάρχουν οι άγγελοι με τους διαβόλους, μόνο η ελευθερία επιλογής και η ανεπηρέαστη Δικαιοσύνη μπορεί να κάνουν τον διαχωρισμό τους.

Οχι η εκάστοτε κυβέρνηση. Για έναν πολύ απλό λόγο: διότι η πολιτική εξουσία είναι εξ ορισμού ανταγωνιστική με τον Τύπο. Δεν μπορεί ο αντίπαλος να κάνει τον διαιτητή.  Η σημερινή κυβέρνηση όμως καινοτομεί. Χρησιμοποιεί απροκάλυπτα την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τη διοίκηση, τη Δικαιοσύνη και το τραπεζικό σύστημα για να εξοντώσει τον Τύπο που δεν της αρέσει[...]

Εξελίξεις δρομολογεί η προειδοποίηση της «Αυγής» πως «ήλθε η ώρα να αποδείξει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ότι έχει ωριμάσει οριστικά».Αυτό συνέβη στις 13 Δεκεμβρίου και, μεταξύ μας, δεν κατάλαβα έκτοτε τον Σόιμπλε να δίνει δείγματα ωριμότητας - τουλάχιστον όπως την εννοεί η «Αυγή».Πράγμα που σημαίνει δύο πράγματα.Είτε ο Σόιμπλε δεν ωρίμασε οριστικά.Είτε έχει ωριμάσει αλλά δεν διαβάζει «Αυγή» για να ξέρει τι πρέπει να αποδείξει.Υποθέτω ότι η καλή εφημερίδα θα το λάβει υπόψη της.Διότι αυτοί μπορεί να έχουν πλεονάσματα σε ευρώ αλλά εμείς έχουμε πλεονάσματα ψυχής - όπως εξήγησε ο Πρωθυπουργός...Ή, όπως έλεγε κι ο Πορτοκάλογλου, «ήμασταν πάντοτε ψυχάρες / μα δεν αλλάζαμε μπαλιές» .

                               (Απόσπασμα άρθρου του Γ.Πρετεντέρη από το ΒΗΜΑ)

Γιορτινά... μωρά