Είμαστε έτοιμοι για τον επόμενο ιό;

«Μη νομίζει κανείς πως είναι μόνο η πρόπολη του Σταμάτη Κραουνάκη και η κρέμα «Βυζαντινόν» του Κυριάκου Βελόπουλου. Μη νομίζει πως είναι μόνο εδώ. Στη Γαλλία, διαβάζω στις γαλλικές εφημερίδες, τα ψευδοφάρμακα που υποτίθεται πως προστατεύουν από τον κορωνοϊό κάνουν θραύση. Ο τρόπος, δηλαδή το Διαδίκτυο, είναι σχετικά νέος. Αλλά ο κανόνας είναι παλιός. ΄Οπου η επιστήμη σηκώνει ψηλά τα χέρια ή απλώς δεν έχει βρει ακόμη τις απαντήσεις, θα κάνουν πάντα πάρτι οι τσαρλατάνοι. 

Ακόμη κι εκεί που έλαμψε άλλοτε ο ορθός λόγος, κάποιοι θα φοβούνται και κάποιοι θα είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν τον φόβο. Κάποιοι θα είναι επιρρεπείς στις θεωρίες συνωμοσίας, τις δοξασίες και τις προκαταλήψεις. Και κάποιοι θα βλέπουν αυτή τη ροπή των άλλων σαν πηγή κέρδους.Το εμπόριο είναι τόσο επίμονο όσο η επιστήμη. Πάντα ήταν. Είναι, ας πούμε, αυτή η επιμονή στο εμπόριο των άγριων ζώων που γεννάει ιούς απέναντι στους οποίους ο άνθρωπος εμφανίζεται ευάλωτος. 

Και είναι ακριβώς αυτή η επιμονή που κάνει δύο επιστήμονες, και όχι τσαρλατάνους, να θέσουν ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα: Είμαστε έτοιμοι για τον επόμενο ιό; Ο ένας είναι ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ, βιολόγος, ανθρωπολόγος και συγγραφέας του βραβευμένου «Όπλα, μικρόβια και ατσάλι» που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο. Ο άλλος είναι ο λοιμωξιολόγος Νέιθαν Γουλφ. Μα γιατί, γράφουν στην Ουάσινγκτον Ποστ, να ασχοληθούμε με τον επόμενο ιό όταν αυτός είναι ακόμη εδώ; Επειδή, απαντούν, την εποχή του SARS, το 2004, δεν σκέφτηκε κανένας τον επόμενο ιό. Και ο επόμενος ιός ήρθε.

Θα μπορούσε να το προβλέψει κανείς και χωρίς να παριστάνει τον Νοστράδαμο. Ο ιός θα ερχόταν. Και θα ερχόταν όχι επειδή πλησιάζει το τέλος του κόσμου, αλλά επειδή ο κορωνοϊός και ο SARS, αλλά και το Aids, ο ΄Εμπολα ή ο Μάρμπουργκ, ο ευρωπαίος ξάδελφος του ΄Εμπολα, έχουν κάτι κοινό. Όλοι τους, μεταδίδονται στον άνθρωπο από τα ζώα. Κι όλα τα ζώα κυκλοφορούν στην αγορά.

Ο Ντάιαμοντ και ο Γουλφ μάς εξηγούν πως αυτός ο τρόπος μετάδοσης ονομάζεται στην επιστήμη τους zoonosi. Μας υπενθυμίζουν ακόμη πως ο SARS πέρασε από τα ζώα στον άνθρωπο στην κινεζική αγορά των άγριων ζώων. Και μάλλον δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Στην Κίνα είναι αμέτρητα τα παζάρια των άγριων ζώων, ζωντανών ή νεκρών. Αν, λένε, ένας εξωγήινος ήθελε να ξεπαστρέψει την ανθρωπότητα δεν θα είχε παρά να φέρει σε επαφή όσο περισσότερους ανθρώπους με όσο περισσότερα ζώα γινόταν. Αλλά δεν θα χρειαζόταν να ψάξει και πολύ. Αρκεί να πήγαινε εκεί όπου γίνεται το εμπόριο των άγριων ζώων. Εκεί όπου το πλήθος είναι μεγάλο. Στην Κίνα.

Σε μια τέτοια κινεζική αγορά μεταδόθηκε ο SARS από τις κουκουβάγιες, που αυτές με τη σειρά τους τον είχαν κολλήσει από τις νυχτερίδες. Ο SARS ήρθε, αλλά ο συναγερμός δεν χτύπησε. Το εμπόριο των άγριων ζώων συνέχισε να ανθεί. Επίμονα. Η εμφάνιση ακόμη ενός ζωονόσου ιού, όπως ήταν ο SARS και ο MERS, ήταν ζήτημα χρόνου. Οι νυχτερίδες ήταν και πάλι η πηγή, το εμπόριο έκανε απλώς τα υπόλοιπα.

Αλλά αν τα καλά νέα είναι πως το κινεζικό καθεστώς απαγόρευσε το εμπόριο άγριων ζώων που οι Κινέζοι καταναλώνουν ως τροφή, τα κακά είναι πως δεν απαγόρευσε και το εμπόριο εκείνων που χρησιμοποιούν στην παραδοσιακή ιατρική. Το λέπι του παγκολίνου, για παράδειγμα, ενός μικρού θηλαστικού που τρέφεται με μυρμήγκια, χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική για πυρετούς, δερματικά και αφροδισιακά νοσήματα. Τα άγρια ζώα θεραπεύουν, ή έστω έτσι πιστεύουν οι Κινέζοι, πάσα νόσο.Όπως αποδείχθηκε, δεν θεραπεύουν μόνο – αν θεραπεύουν. Παράγουν κιόλας. Τότε γιατί δεν απαγορεύεται και αυτό το εμπόριο; Απλό δεν είναι; Όχι και τόσο. 

Τηρουμένων των αναλογιών, θα ήταν σαν έπρεπε να απαγορευτεί στη Δύση το εμπόριο των τυριών ως πηγή επιδημιών. Θα μπορούσε και να γίνει. Αλλά το επίμονο εμπόριο θυμίζει πως τίποτε δεν είναι εύκολο.Είμαστε έτοιμοι λοιπόν για τον επόμενο ιό; Δεν χρειάζεται να βιαστεί κανείς για να απαντήσει. Αξίζει όμως να συγκρατήσει λέξη προς λέξη αυτό που επισημαίνουν ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ και ο Νέιθαν Γουλφ: 

«Δεν υπάρχει ικανός βιολογικός λόγος που να αποκλείει πως μελλοντικές επιδημίες δεν θα προκαλέσουν εκατοντάδες εκατομμύρια θανάτους και δεν θα οδηγήσουν μια χώρα σε δεκαετίες ύφεσης χωρίς προηγούμενο στην Ιστορία». Είναι τότε που θ’ αρχίσει το πραγματικό πάρτι των τσαρλατάνων».

                         (Άρθρο του Π. Δημητρολόπουλου από την Αthensvoice)