Ψαρρου- κώσταινα....

Η Πανωραία Χατζηκώστα ήταν μια όμορφη αρχόντισσα με μεγάλη περιουσία. Όταν  το 1821 οι Τούρκοι κατέστρεψαν τη πόλη των Κυδωνιών της Μικράς Ασίας και έσφαξαν τον πληθυσμό της,  όσοι γλύτωσαν εγκατέλειψαν την πόλη με ντόπια ή ψαριανά καράβια. Τόσο τον άντρα της, τον Κώστα Αϊβαλιώτη, που ήταν πάμπλουτος έμπορος, όσο και τα παιδιά της, τους έσφαξαν μπρος τα μάτια της οι Τούρκοι. Ένας ναύτης τότε βοήθησε την Πανωραία και μαζί με άλλους την ανέβασαν σ’ ένα καράβι που ξεμπάρκαρε στα Ψαρά. Έτσι την είπαν Ψαροκώσταινα.

Στα Ψαρά λοιπόν, όπου βρέθηκε πάμφτωχη και ολομόναχη, οι συντοπίτες της και κυρίως ο Βενιαμίν ο Λέσβιος (δάσκαλος της Ακαδημίας των Κυδωνιών) την βοήθησαν και την προστάτεψαν.

Στη συνέχεια η Πανωραία  άφησε τα Ψαρά και έφτασε στην τότε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, το Ναύπλιο. Εκεί την ακολούθησε κι εγκαταστάθηκε και ο Βενιαμίν ο Λέσβιος. Στην αρχή όλα πήγαιναν καλά, αφού ζούσε από τις υπηρεσίες τις οποίες προσέφερε στον δάσκαλο και φιλόσοφο Βενιαμίν Λέσβιο, ο οποίος παρέδιδε μαθήματα για να ζήσει. Τον Αύγουστο του 1824 όμως, εκείνος πέθανε από τύφο.

Μετά το θάνατό του άρχισε ένας δυσβάστακτος αγώνας επιβίωσης για την Πανωραία. Μόνη της έβγαζε το ψωμί της πότε κάνοντας την αχθοφόρο, πότε την πλύστρα και πότε χάρη στην ελεημοσύνη όσων την συμπονούσαν. Παρά τα προβλήματά της όμως ζήτησε και πήρε υπό την προστασία της και τα παιδιά που έμεναν ορφανά. Για να τα θρέψει περνούσε από σπίτι σε σπίτι και ζητιάνευε.  Η παλιά αρχόντισσα είχε παραμελήσει σε τέτοιο βαθμό τον εαυτό της, που τα παιδιά της παραλίας την πείραζαν και την φώναζαν Ψωροκώσταινα.

Το 1826 έγινε έρανος στο Ναύπλιο για να βοηθήσουν το μαχόμενο Μεσολόγγι. Έτσι μια Κυριακή, στήθηκε στη κεντρική πλατεία ένα τραπέζι και οι υπεύθυνοι του εράνου ζητούσαν από τους καταστραμμένους, πεινασμένους και χαροκαμένους Έλληνες να βάλουν πάλι το χέρι στην τσέπη για να βοηθήσουν τους μαχητές και τους αποκλεισμένους του Μεσολογγίου.

Αλλά λόγω της φτώχειας και της εξαθλίωσης κανείς δεν πλησίαζε το τραπέζι. Όλων τα σπίτια δύσκολα τα έφερναν πέρα. Τότε η φτωχότερη όλων, η χήρα Χατζηκώσταινα, η Πανωραία, έβγαλε το ασημένιο δαχτυλίδι που φορούσε στο δάχτυλό της και ένα γρόσι που είχε στην τσέπη της και τα ακούμπησε στο τραπέζι της ερανικής επιτροπής.
"Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασημένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι".

"Για δείτε, η πλύστρα η Ψωροκώσταινα πρώτη πρόσφερε τον οβολό της" φώναξε κάποιος από το πλήθος κι αμέσως το φιλότιμο πήρε και έδωσε στον έρανο για το Μεσολογγι και τότε άρχισαν κι οι άλλοι να αποθέτουν στο τραπέζι του εράνου λίρες, γρόσια και ασημικά.

Όταν μάλιστα ο Καποδίστριας ίδρυσε ορφανοτροφείο, προσφέρθηκε – γριά πια και με σαλεμένο τον νου από τον πόνο και τις στερήσεις – να πλένει τα ρούχα των ορφανών χωρίς καμιά αμοιβή.

Και εκεί που άρχισε να χαίρεται για τα «παιδιά της» που είχαν βρει ρούχα και φαγητό, λίγους μόλις μήνες μετά τη λειτουργία του ιδρύματος η Πανώρια πέθανε. Οι επίσημοι δεν την τίμησαν. Την τίμησαν όμως με τον καλύτερο τρόπο τα παιδιά του ορφανοτροφείου, τα οποία μέσα σε λυγμούς την συνόδευσαν ως την τελευταία της κατοικία.

(Kείμενο διασκευασμένο από το newsit.gr με στοιχεία από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού)

Από την Ψωροκώσταινα λοιπόν που έδινε μαθήματα πατριωτισμού και ανθρωπιάς στην Ψαρρου - κώσταινα της Μυκόνου με τα μαθήματα υπεροπτικής υποκρισίας και καμποτινισμού.